อย่างที่กล่าวไว้ในบทความ"Peek: Blade Runner 2049 หนังภาคต่อฉบับวิลล์เนิฟ" (ถ้าไม่เคยอ่านและไม่เคยดูภาคแรก แนะนำให้ไปอ่าน จะได้เข้าใจสิ่งที่กำลังจะกล่าวถึงต่อไปนี้) ว่าใน Blade Runner (1982) นั้น เด็คคาร์ดต้องใช้กว่าร้อยคำถามในการตรวจจับว่าเรเชลเป็นมนุษย์เทียมหรือไม่ (ขณะที่มนุษย์เทียมทั่วไปใช้ 20-30 คำถาม) นั่นเป็นเพราะเรเชลมีความทรงจำ ไทเรลล์ผู้สร้างมนุษย์เทียมในภาคแรกได้ปลูกถ่ายความทรงจำของหลานสาวตัวเองลงไปในสมองเธอ

ให้เธอมีความทรงจำวัยเด็ก

จำได้ว่ามีแม่ มีพี่ชาย

จำเรื่องราวเล็กน้อยที่ฝังแน่นโดยไร้เหตุผล

ทั้งที่ความทรงจำนั้นไม่ใช่เรื่องราวของเธอ

ไม่ใช่ความจริงของเธอ

ไทเรลล์เคยอธิบายกับเด็คคาร์ดถึงเหตุผลที่ทดลองปลูกถ่ายความทรงจำให้เรเชลว่า มนุษย์เทียมเริ่มแสดงพฤติกรรมความหมกมุ่นแบบแปลกๆ และอาการโรคจิต เพราะมันไม่มีประสบการณ์ในการจัดการกับอารมณ์ (แน่นอนเพราะเกิดมาก็เป็นคนเลย ไม่ได้ค่อยๆ โตและผ่านการพบเจอสิ่งต่างๆ และเรียนรู้ปรับตัวใดๆ) แต่ถ้าสร้าง 'อดีต' ให้มนุษย์เทียม ก็จะมีฐานรองรับในการเกิดอารมณ์ความรู้สึก เมื่อมีความรู้สึกก็จะควบคุมได้ง่ายขึ้น

ถ้าเราไม่รู้จักความเจ็บปวด

จะมีใครทำร้ายเราได้ไหม? 

ตีเท่าไรก็ไม่เจ็บ ถูกไหม?

ถ้าเราไม่รู้จักความเสียใจ

จะมีใครทำเราร้องไห้ได้ไหม?

เสียใครไปเราก็ไม่มีน้ำตาจะเสียให้ จริงไหม?

ถ้าเราไม่รู้จักความรัก

จะมีใครทำให้เรารักได้ไหม

ให้ใจมาเท่าไร ก็ไม่มีอะไรจะให้ตอบ ใช่ไหม

แต่ถ้าเรามีความรู้สึก คนอื่นก็ขู่ทำร้ายร่างกายให้เรากลัวได้ ทำให้เราเสียน้ำตาได้ ทำให้เรารักแทบเป็นแทบตายได้ เราถูกควบคุมได้เพราะเรารู้สึก เราไม่ใช่หุ่นยนต์ที่ทำอะไรตามตรรกะและเหตุผลร้อยเปอร์เซ็นต์ตลอดเวลา เราอาจถูกโน้มน้าวและชักจูงให้ทำตามคนอื่นต้องการได้

และสิ่งที่เราประสบก็สร้างความทรงจำ

ความทรงจำทิ้งร่องรอยเป็นความรู้สึก

ไทเรลล์ใส่ส่วนผสมเล็กๆ ที่ทำให้มนุษย์อ่อนแอลงไปในเครื่องจักร

ความทรงจำที่ถูกปลูกถ่ายจึงทำให้เรเชลใกล้เคียงกับมนุษย์มากกว่ามนุษย์เทียมอื่นๆ ทั่วไป

เอาว่าชีวิตจริง ทำไมคนเราเวลาเลิกกับแฟนเก่าแล้วยังรู้สึกเจ็บปวดทุกครั้งที่เห็นเขาอยู่กับคนอื่น หรือเวลาคนที่รักตายไปแล้วบางคนจึงทนอยู่ในบ้านที่เคยอยู่ด้วยกันอีกไม่ได้ เพราะความทรงจำเกี่ยวกับพวกเขามันยังทำให้เรารู้สึกได้เสมอยังไงล่ะ มันควบคุมให้เราหันหน้าหนีภาพบาดตาของแฟนเก่ากับคนอื่น มันควบคุมให้เราย้ายบ้านหนีภาพคนที่รักซึ่งเรายังมองเห็นซ้ำๆ ในมุมโน้นมุมนี้ของบ้าน

ใน Blade Runner 2049 ดร.สเตลลีนผู้เชี่ยวชาญด้านการสร้างความทรงจำของมนุษย์เทียมก็พูดถึงการที่ความทรงจำทำให้มนุษย์เทียมตอบสนองได้เหมือนคนจริงๆ อดีตยังช่วยให้มนุษย์เทียมมีสิ่งยึดเหนี่ยว ให้ได้คิดถึงและมีรอยยิ้ม เพราะนั่นคือสิ่งที่แม้แต่มนุษย์แท้ก็ต้องการ...ความทรงจำดีๆ ที่ทำให้หวนกลับไปนึกถึงทีไรก็มีแต่รอยยิ้มยังไงล่ะ 

และหนังยังขยี้หนักเข้าไปอีกด้วยการเล่นประเด็นปลูกถ่ายความทรงจำกับพระเอกของเรา 

ความทรงจำเกี่ยวกับม้าไม้ของเล่นทำให้เคเข้าใจผิด และเมื่อคิดว่าความทรงจำพวกนั้นเป็นของเขา และเขาเคยมีวัยเด็กจริงๆ มันก็ทำให้เขาสับสน เมื่อหนังหลอกซ้ำด้วยการเล่นกับคำยืนยันของสเตลลีนว่า 'มีคนอยู่ในความทรงจำนี้จริงๆ' (ซึ่งเธอหมายถึงตัวเองเพราะนั่นคือความทรงจำของเธอ) จึงยิ่งตอกย้ำให้เคเข้าใจผิดว่าตัวเองเป็นคนสำคัญ เป็นคนพิเศษ เป็นเด็กที่เกิดมาจริงๆ เป็นอะไรที่ใกล้เคียงกับมนุษย์จริงๆ ที่สุด ใกล้เคียงยิ่งกว่ามนุษย์เทียมคนไหนๆ

พอมั่นใจ(ไปผิดๆ) ว่าตัวเองมีความทรงจำที่แท้จริง ไม่ได้ปลูกถ่ายมา เคจึงเริ่มรู้สึกมากขึ้น จากที่ทำหน้านิ่ง ไม่แสดงออกทางอารมณ์มากนักมาตลอด (ตามประสามนุษย์เทียม) เริ่มตั้งแต่คลั่งตะโกนต่อหน้าดร.สเตลลีน ไปจนกระทั่งไม่ผ่านการทดสอบ Post-Trauma Baseline Test* ที่กรมตำรวจแอลเอ ไปยันโกหกกับหัวหน้าว่ากำจัดเด็กคนนั้นเรียบร้อยแล้ว ไปจนถึงเสียใจเมื่อรู้ความจริงว่าตนไม่ใช่เด็กที่ 'เกิด'

ถือว่าหนังโหดร้ายมากจริงๆ ㅠ ㅠ

(โอ๋นะเคลูกกกกก)

แต่นั่นละ ทั้งหมดนี้ยืนยันกับเราว่าการมีความทรงจำทำให้เรารู้สึก 

ถ้าเราไม่มีความทรงจำเลย เราจะยังเป็นมนุษย์อยู่ไหม คงยากที่จะตอบ

ที่แน่นอนก็คือ ความทรงจำตั้งแต่เริ่มจำความได้มาจนถึงทุกวันนี้ หล่อหล่อมให้เราเป็นเรา เป็นมนุษย์ตนที่ยืนอยู่ตรงนี้ขณะนี้

(หรือนั่งอยู่ นอนอยู่ และอ่านบทความนี้อยู่นี่)

การเป็น 'ของจริง' ทำให้เราเป็นมนุษย์?

สรุปแล้วจะเอาอะไรมาวัดค่าความจริงน่ะหรือ?

บางทีอาจเป็น...ความรู้สึกของเราต่างหากที่กำหนดความ 'จริง'

สุดท้ายแล้วอะไรจริงไม่จริง ก็ไม่ขึ้นอยู่กับใคร

เราเท่านั้นที่บอกได้ว่าอะไร 'จริง' สำหรับเรา

ความเป็น 'ของจริง' ตามนิยามของใครๆ คงไม่ใช่ปัจจัยสำคัญของความเป็นมนุษย์เท่าไร อย่างน้อยก็ในมุมของมนุษย์เทียม จะมีประโยชน์อะไรถ้าเราเกิดมาเป็นมนุษย์แท้จริง แต่ไม่มีจิตวิญญาณของความเป็นมนุษย์ ในโลกของเบลดรันเนอร์ มนุษย์เทียมไม่โกหก ไม่มีวันหักหลัง ก้มหน้ารับใช้มนุษย์ เราจะกล้าเรียกตัวเองว่าเป็นของจริงได้ยังไง ในเมื่อเราทั้งโกหก เห็นแก่ตัว เหยียดหยามคนที่แตกต่างจากเรา กดขี่คนเป็นทาส ก่อสงครามเข่นฆ่ากันเอง อย่างที่เราทำมาตลอดประวัติศาสตร์การเป็นมนุษย์ และดูเหมือนจะยังคงทำมันต่อไปในรูปแบบอื่นๆ

เดาว่าความเป็นมนุษย์ของมนุษย์เทียม คงไม่ขึ้นอยู่กับความ 'จริง'

- Freysa, 2049 -

แน่นอน เคเสียใจที่รู้ว่าตัวเองไม่ได้พิเศษ

ไม่ใช่เด็กที่ 'เกิด' มา ไม่ใช่ปาฏิหาริย์ ไม่ใช่คนสลักสำคัญอะไร และเฟรย์ซ่าก็ปลอบ(ตอกย้ำ--)  ด้วยคำว่า ทุกคนก็หวังว่าจะเป็นเด็กคนนั้นนั่นแหละ เพราะลึกๆ แล้วเราก็เชื่อว่าตัวเองเกิดมาเพื่อเป็นคนสำคัญ เป็นคนที่จะสร้างความเปลี่ยนแปลง แต่ในเมื่อเราเลือกเกิดเป็นคนสำคัญไม่ได้ ทางเดียวที่ดีที่สุดคงเป็นการเชื่อว่าตัวเองสามารถเปลี่ยนแปลงอะไรได้ และลงมือทำ

สุดท้ายแล้วเราจะเป็นอะไรก็ขึ้นกับสิ่งที่เราทำ

และสิ่งที่เราจะทำก็ถูกกระตุ้นด้วย 'ความเชื่อ'

เมื่อเครู้ความจริงว่าตนไม่ใช่เด็กคนนั้น ไม่ใช่มนุษย์ที่เขาหวังจะเป็น และจอยผู้เป็นความรักของเขาก็แหลกสลายไปแล้ว แม้แต่ความทรงจำของเขาก็ไม่ใช่ของเขา สิ่งเดียวที่จะยึดเหนี่ยวเขาไว้อาจเป็นการเชื่อมั่นในอุดมการณ์ที่ยิ่งใหญ่กว่าตัวเองอย่างที่เฟรย์ซ่ากล่าว ยอมสละตัวเองเพื่อสิ่งที่ตนเชื่อถือ เพราะมันไม่เกี่ยวกับแค่ตัวเรา เราไม่จำเป็นต้องสำคัญ แต่เราทำในสิ่งที่สำคัญต่อตนเองและผู้อื่นได้ 

การต่อสู้ครั้งสุดท้ายที่เคยอมสละชีวิตจึงเป็นก้าวแรกสู่ความเป็นมนุษย์ของเขา

ลมหายใจสุดท้ายของเขากลับเป็นช่วงเวลาที่เขาได้ใช้ชีวิตอย่างเป็นนายตัวเองครั้งแรก

ไม่ต้องรับคำสั่งใคร ทำในสิ่งที่ตนเชื่อ

มนุษย์บางคนยังทำแบบนั้นไม่ได้เลย

และในตอนนั้นเอง ที่เคนอนนิ่งสงบรอความตายอยู่ใต้หิมะโปรยปราย คำพูดของหัวหน้าโจชิที่เคยบอกว่าเคไม่จำเป็นต้องมีจิตวิญญาณก็อยู่ได้ กลับลอยขึ้นมาในหัวเรา อาจใช่...ก่อนหน้านี้ เคไม่เคยมีจิตวิญญาณ แต่ในชั่วขณะที่ความมีชีวิตกำลังค่อยๆ สูญสลายไปจากเขา...

มันเป็นเวลาเดียวกับที่เขามีจิตวิญญาณขึ้นมา