ออกตัวก่อนว่าไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญด้านสื่อ ด้านคอมพิวเตอร์ หรือด้านอะไรเลย และนี่เป็นความคิดเห็นส่วนตัวล้วนๆ โดยที่ไม่ได้มีหลักอะไรมารองไว้เลย และโน้ตไว้ก่อนด้วยว่าเมื่อใช้คำว่า Facebook Live ในที่นี้ผมจะหมายถึงสิ่งที่เป็นบริการ Livestream ทั้งหมดนะครับ

ผมออกจะแปลกใจว่าทำไมทุกคนตื่นเต้นกับ Facebook Live และลองพยายามหาเหตุผล ตอนแรกคิดว่าเป็นเพราะความ 'สด' แต่เมื่อทบทวนแล้ว ผมก็พบว่าทวิตเตอร์ก็มีความสด อินสตาแกรมก็มีความสด จึงอาจต้องพิเคราะห์ความสดลงไปอีกชั้น ว่าสดแบบไหน, ความสดแบบ Facebook Live เป็นความสดที่ต่อเนื่องกันไปไม่มีหยุด ในทวิตเตอร์ ในอินสตาแกรม นั้นดูเหมือนสดก็จริง แต่มันก็ยังไม่ 'สดที่สุด' เพราะความสดมันก็ถูกคั่นไว้ด้วยปุ่ม post หรือปุ่ม tweet อยู่ดี ทุกสิ่งที่อยู่ในนั้นจึงผ่านการปรุงแต่งมาแล้วมากบ้างน้อยบ้าง แต่ Facebook Live มันสดวินาทีต่อวินาที ความผิดพลาดที่เกิดขึ้นแล้วก็จะเกิดขึ้นเลยและถูกบันทึกไว้อย่างนั้น จึงดูเหมือนว่ามันจะให้ความจริงกับเราได้มากกว่าสื่ออื่นๆ และ Facebook Live ก็เป็นแพลตฟอร์มที่ทำให้ทุกคนสามารถเสนอความจริงของตัวเองได้โดยแทบไม่ต้องใช้ต้นทุน (นอกจากบัญชีเฟซบุ๊ก อินเทอร์เนต และโทรศัพท์สมาร์ทโฟน - ซึ่งก็เป็นต้นทุนแหละ) นี่แหละน่าจะเป็นสิ่งนี้เองที่ทำให้คนตื่นเต้น เพราะมันทำให้เราสามารถชะโงกหัวเข้าไปสู่ความจริงของคนอื่นได้ง่ายดาย

ผมคิดว่า Facebook Live, อย่างที่ทุกคนทราบ, มันทำให้ทุกคนอยู่ในสภาพที่เป็นผู้ส่งสารและผู้รับสารไปพร้อมกันมากขึ้น สองสถานะนี้ถักทอเกี่ยวรัดกันแน่นมากขึ้น จนแยกไม่ออกว่าใครเป็น 'สื่อ' หรือใคร 'ไม่เป็น' เมื่อเราพูดถึง 'สื่อ' เช่นในประโยคด้านบนที่ผมบอกว่า 'มีสื่อหนึ่งมาสัมภาษณ์' เรามักจะคิดถึงสื่อที่มีความเป็นสถาบัน (institution) ซึ่ง Facebook Live, เช่นเดียวกับ Snapchat, Instagram, Twitter, etc. ให้ก็สร้างสถานะสื่อขึ้นมาอีกแบบ คือสื่อที่ไม่มีความเป็นสถาบัน สื่อที่ไม่มีความเป็นสถาบันนี้ดูผิวเผินคล้ายกับจะเชื่อถือได้น้อยกว่าสื่อที่มีความเป็นสถาบัน เพราะสื่อที่มีความเป็นสถาบันสามารถอ้างได้ว่าข่าว (หรือสาร) ของตัวเองนั้นผ่านการตรวจสอบหลายชั้น มีเครดิต เข้าถึงแหล่งข้อมูลที่ถูกต้อง แต่สื่อที่ไม่มีความเป็นสถาบันนั้นไม่มี จึงอาจเสนอความจริงได้น้อยกว่า

แต่อย่างที่บอกไปแล้วว่า Facebook Live มันทำให้เราเห็นความจริงจากมุมอื่นๆ แน่ล่ะ สิ่งที่คนพูดใน Facebook Live อาจจะไม่จริงทั้งหมด แต่การที่เขาพูดอย่างนั้น ก็เพราะว่าเขาเชื่ออย่างนั้นจริงๆ และเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นบนหน้าจอนั้น ก็เป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเช่นนั้นจริงๆ

และที่ดีเด่นกว่าสื่อแบบเป็นสถาบันคือ ความจริงที่อยู่ใน Facebook Live เป็นความจริงปฐมภูมิด้วย, เช่นเดียวกับ Instagram ที่ทำให้นิตยสารกอสซิป 'ก้าวช้า' กว่าดาราเปิดหน้าออกข่าวเองไปหนึ่งก้าวเสมอ, Facebook Live ก็กำลังจะทำให้สื่อแบบที่เป็นสถาบันช้ากว่าแหล่งข่าวหนึ่งก้าวเสมอเช่นกัน และมันอาจเป็นก้าวที่ใหญ่มากด้วย ในสนามข่าวที่เล่นกันด้วยความเร็ว

เมื่อทุกคนเป็นสื่อ การพูดถึงจริยธรรมสื่อจึงอาจหมายถึงการพูดถึงจริยธรรมของทุกคนไปด้วย แน่นอน - คุณอาจสามารถสร้างแบรนด์และสร้างศรัทธาให้สื่อที่มีความเป็นสถาบันของคุณดู 'น่าเชื่อถือ' 'ไม่เสนอภาพรุนแรง' ได้ แต่คนหลายร้อยล้านคนทั่วโลกก็พร้อมจะทำอย่างนั้น

สนาม Facebook Live เป็นสนามที่ทุกคนมีช่องทางเท่าๆ กัน ยิ่งบวกกับความสนใจและการแพร่กระจายแบบไวรัล ทุกคนจึงยิ่งมี 'แต้มต่อ' พอๆ กันเข้าไปใหญ่ การที่คุณห้ามคนหลายร้อยคนทั่วโลกไม่ให้อยู่ในมาตรฐานเดียวกันกับคุณได้นี้ จึงทำให้คุณ (ที่เป็นสถาบันสื่อ) เสียเปรียบในแง่หนึ่ง นั่นคือคุณจะไม่มีวันได้รับความนิยมทัดเทียมกับคอนเทนต์ที่มีความสุดขั้ว (ฆ่าตัวตายสด, ข่มขืนสด, โชว์มีเซ็กซ์สด, prank สด ฯลฯ) พวกนี้ได้เลย และคุณยังมีหน้าตาและสถานะที่แบกอยู่ ที่คอยกันไม่ให้คุณลงไปเล่นเกมเดียวกับพวกเขาได้ด้วย

ดังนั้นสิ่งที่คุณทำได้จึงหลงเหลือเพียงอย่างเดียว

เหตุที่คุณต้องมีจริยธรรมของสื่อ (ซึ่งในที่นี้ หมายถึงจริยธรรมของสื่อแบบที่เป็นสถาบัน) ก็ไม่ใช่ด้วยเหตุอะไรอื่นเลย นอกจากเพื่อรักษาความอยู่รอดของตัวคุณเอง เพราะสุดท้ายแล้ว Integrity มันก็มีคุณค่าของมัน และหากคุณเลือกลงไปเล่นในสนามที่เต็มไปด้วยความโสมมของมนุษย์ - ไม่ว่าอย่างไร - คุณก็เร็วหรือแรงสู้แหล่งข่าวจริงๆ ไม่ได้อยู่ดี

ปล. นี่ยังไม่พูดถึงอำนาจของเฟซบุ๊กที่นับวันจะมากขึ้นๆ ซึ่งจริงๆ แล้วก็น่าสงสัยนะครับว่า Facebook มา Liberate พวกเราออกจากกรงหนึ่ง เพื่อต้อนเข้าอีกกรงหรือเปล่า