บทความโดย :
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ ( ป. อ. ปยุตฺโต )
หนังสือ “หลักแม่บทของการพัฒนาตน”
.
.
มนุษย์ที่พัฒนาตนจนถึงที่สุดแล้ว
จะหมด(ความยึดมั่น)“ตัวตน”
แล้วก็จะหมดความทุกข์
พ้นจากกิเลส มีจิตใจเป็นอิสระ

เมื่อพัฒนาตนแล้ว..พัฒนาไปๆ..
กายก็พัฒนา ศีลก็พัฒนา จิตก็พัฒนา
ปัญญาก็พัฒนาดีแล้ว

ก็เกิดความรู้ความเข้าใจสิ่งทั้งหลาย
ตามความเป็นจริง
รู้เท่าทันคติธรรมดาของโลกและชีวิต

รู้เข้าใจ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
ปัญญาพัฒนาแล้ว
ก็เลยรู้ว่า “ตัวตน” นี้ไม่มี

ตกลงพัฒนาตน พัฒนาไปพัฒนามา
ก็หมด“ตัวตน” เป็นสุดท้าย จบเลย

ความจริง ไม่ใช่ว่าหมดหรอก
โดย“สมมุติ”ก็ยังมีอยู่ เป็นเรื่องของภาษา

ที่ว่าพัฒนาตนนั้นก็ต้องรู้เท่าทัน
เราพูดตามภาษาสำหรับสื่อความหมายกัน
เรียกว่า“ตัวตน”โดยสมมุติ

เมื่อพัฒนาปัญญา ..
ก็ทำให้รู้เข้าใจความจริงเกี่ยวกับ“ตัวตน”
ว่ามันเป็น“อนัตตา”
คือ ไม่ใช่ว่าหมดตัวตนหรอก
แต่..รู้ทัน ว่า“ตัวตน”ที่ยึดถือกันนั้น
ที่แท้..มันไม่มี
.
.
เมื่อไม่มีความยึดติดถือมั่นในตัวตน
ก็ไม่ถูกกระทบกระทั่ง
เพราะไม่มี“ตัวตน”ที่คอยรับกระทบ
ให้เกิดความทุกข์

แต่ก่อนนี้ คนโน้นว่ามาก็กระทบ
ไปมองเห็นรู้อะไรทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ
ก็กระทบเรื่อย เพราะมีตัวตนที่ยึดไว้
พะวงปกป้องไว้คอยรับกระทบอยู่เรื่อย

แต่พอเข้าใจ มีปัญญารู้แจ่มแจ้ง
หมดความยึดมั่นนั้น ก็ไม่มีตัวไว้รับกระทบ
ก็หมดทุกข์ เรียกว่าพ้นจากกิเลสและความทุกข์
ก็ถึงจุดหมายของพระพุทธศาสนา

ต่อแต่นั้น จะทำอะไร จะแก้อะไร
ก็ตรงไปตรงมาตามเหตุปัจจัย
ไม่ทำไปตามกิเลส เป็นอิสระแท้จริง
.
.
ถ้าไม่พัฒนาตนก็เป็นไปในทางตรงข้าม
คือ ไม่รู้เข้าใจ“ตัวตน”ว่าเป็นอนัตตา
ก็ยิ่งพัฒนาความยึดมั่นในตัวตน
ตัวตนมันก็ขยายพอกพูนออกไป พองออกไป
อยู่นานวันเข้าตัวตนของเราก็ยิ่งพองขยายใหญ่