รีวิวเว้ย (502) การศึกษาโบราณคดี คือ การศึกษาในเรื่องของสิ่งโบราณหรืออาจจะเรียกได้ว่าของเก่า ที่มีเรื่องราวและความเป็นมาผูกโยงอยู่กับช่วงเวลาและบริบทรอบข้างของสิ่งของเหล่านั้น การศึกษาโบราณคดีในโลกปัจจุบันได้มีการพัฒนารูปแบบของการศึกษาออกไปเป็นหลายแขนง ทั้งเรื่องของโบราณคดีในเมืองโบราณหรืออาจจะเรียกได้ว่าเป็นเมืองเก่าที่ตัดขาดการใช้ชีวิตของคนออกไปเนิ่นนาน (เมืองร้าง) โบราณคดีสีครามหรือเรียกง่าย ๆ ก็คือโบราณคดีใต้น้ำ ที่ทำหน้าที่ในการขุดค้นแหล่งเรือจมหรือเมืองใต้น้ำ และโบราณคดีเมือง ซึ่งเป็นการศึกษาโบราณคดีในลักษณะของพื้นที่ที่มีการซ้อนทับกันของอดีต ปัจจุบัน (และอาจจะรวมถึงอนาคต) หรือเรียกง่าย ๆ ว่า คือ งานโบราณคดีที่ศึกษาเมืองที่ยังมีคนใช้ชีวิตอยู่ เพราะฐานของเมืองต่าง ๆ ในโลกนี้ที่ยังคงมีคนใช้ชีวิตอยู่นั้น ภายใต้ฐานรากของอาคารบางแห่ง ตึกบางหลัง ถนนบางเส้น มีเรื่องราวของพื้นที่ในครั้งอดีตกาลซ่อนและถูกซ้อนทับอยู่ภายใต้ฐานของสิ่งปลูกสร้างสมัยใหม่เหล่านั้น ซึ่งการศึกษางานโบราณคดีเมือง ไม่ใช่การทำลายของใหม่เพื่อรักษาของเก่า หากแต่เป็นการเก็บกู้ของเก่าเพื่อเรียนรู้ และออกแบบใหม่ของใหม่และของเก่าอยู่ร่วมกันได้อย่างไม่มีข้อขัดแย้งใด ๆ

หนังสือ : โบราณคดีเมือง โบราณคดีกรุงเทพมหานคร

โดย : กรรณิการ์ สุธีรัตนาภิรมย์

จำนวน : 328 หน้า

ราคา : 250 บาท 

กรุงเทพมหานคร เป็นเมืองที่มีการเปลี่ยนแปลงมาแทบจะตลอดเวลานับตั้งแต่มีการบันทึกเรื่องราวของเมืองบางกอกเอาไว้ในครั้งสมัยอยุธยา ซึ่งเป็นการฉายให้เห็นภาพว่าตัวเมืองกรุงเทพฯ เองนั้นมิใช่เมืองที่ถูกสร้างขึ้นมาใหม่เสียทีเดียว เพราะพื้นที่ต่าง ๆ ในเขตของจังหวัดพระนครและจังหวัดธนบุรีเดิมนั้น เป็นพื้นที่ที่มีความเป็นมาของเมืองที่เปลี่ยนแปลงมาหลายสมัยพอสมควร 

"โบราณคดีเมือง โบราณคดีกรุงเทพมหานคร" เป็นหนังสือที่บอกเล่าเรื่องราวของการศึกษา "โบราณคดีเมือง" ในพื้นที่ของกรุงเทพฯ ทั้งฝั่งพระนครและฝั่งธนบุรี โดยเนื้อหาของหนังสือเล่มนี้ได้บอกเล่าถึงเรื่องราวของความเป็นมาของการศึกษาโบราณคดีเมืองตั้งแต่ขั้นต้นของการปูพื้นฐาน และช่วยจำแนกให้เราเข้าใจรูปแบบต่าง ๆ ของการศึกษางานทางด้านโบราณคดีเมือง 

นอกจากนี้ "โบราณคดีเมือง โบราณคดีกรุงเทพมหานคร" ยังได้ถ่ายทอดเรื่องราวของเมืองกรุงเทพฯ ตั้งแต่ครั้งอดีตผ่านการขุดค้นในรูปแบบของงานศึกษาทางด้านโบราณคดี ในบริเวณพื้นที่ต่าง ๆ ของกรุงเทพฯ ทั้งสองฝั่ง สิ่งหนึ่งที่ "โบราณคดีเมือง โบราณคดีกรุงเทพมหานคร" ได้สร้างความแปลกใจให้กับเราในฐานะของผู้อ่าน คือ เรื่องของการพัฒนาเมืองกรุงเทพฯ บนฐานของการพัฒนาเมืองเพื่อการอยู่อาศัยตั้งแต่ครั้งอดีตเป็นต้นมา การพัฒนาในลักษณะนี้คือการพัฒนาแบบทำลายของเก่าเพื่อสร้างของใหม่ โดยไม่คิดคำนึงถึงความสำคัญของสิ่งของเดิม ๆ แต่อย่างใด ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ "กำแพงพระนคร" ที่ในหนังสือเล่มนี้ได้นำเสนอข้อเท็จจริงในเรื่องของการรื้อถอนกำแพงพระนคร เพราะมันกีดขวางการพัฒนาและการใช้ชีวิตของคนเมืองที่มีวิถีชีวิตเปลี่ยนไป จากตัวบันทึกของทำลายกำแพงในช่วงต่าง ๆ เราจะเห็นว่าผู้ขอทำลายกำแพงส่วนใหญ่มิใช่ส่วนราชการหากแต่เป็นประชาชน ที่เพิ่งปลูกบ้าน ร้านรวงต่าง ๆ แล้วพบว่ากำแพงพระนครเป็นเครื่องกีดขวางการใช้ชีวิตและการทำมาหากิน ทำให้พวกเขาเหล่านั้นทำหนังสือขอทำลายกำแพงและป้อมเสีย เพื่อจะได้ไม่ขัดขวางการหารายได้และการใช้ชีวิต 

ลองคิดดูเล่น ๆ เราพบว่าในทุกวันนี่เรามักจะเจอเหตุผลของการทำลายของส่วนรวมหรือสิ่งของสำคัญบางอย่างเพื่อความพึงพอใจของใครบางคน เพื่อการดำเนินชีวิตของคนบางกลุ่ม โดยที่คนเหล่านั้นไม่เคยคิด รับรู้ และไม่เคยพยาบามทำความเข้าใจเลยว่า สิ่งของบางอย่างมันมีคุณค่า ทั้งในมิติของประวัติศาสตร์ สังคมวัฒธรรม และมูลค่าในความทรงจำของใครหลาย ๆ คน ตัวอย่างหนึ่งที่เห็นชัด ๆ คือ กำแพงพระนคร และ ...... ที่เพิ่งหายไปเมื่อไม่นานมานี้ สิ่งของที่เป็นหมุดหมายของการเปลี่ยนแปลงอย่างสำคัญในสังคมไทย ซึ่งในท้ายที่สุดแล้วหมุดหมายของความทรงจำกลับหายไปอย่างไร้ร่องรอย