หนังสือการ์ตูนหรือที่เรียกว่า มังงะ (คือสมัยผมเด็กๆ ยังไม่รู้จักคำนี้) เราสามารถอ่านมันได้หลายแบบ ผมเชื่อด้วยว่ามังงะเล่มเดียวกัน หากในช่วงเวลา วัย หรือสถานที่ที่แตกต่างกัน ความสนุก อารมณ์ ความรู้ที่ได้ก็น่าจะแตกต่างกัน

ผมก็เหมือนคนเจนเอ็กซ์ทั่วไปที่เติบโตมากับหนังสือการ์ตูนที่สมัยนั้นยังไม่ติดลิขสิทธิ์เหมือนเดี๋ยวนี้ เรื่องที่ชอบคงไม่พ้นโดราเอมอน เซ็นต์เซย่า ดราก้อนบอล ประมาณนี้ แต่ความหลากหลายของประเภทมังงะ วิธีการเล่าเรื่อง ลายเส้น พล็อตเรื่องในปัจจุบันมีมากมายกว่าการรับรู้ของผมในวัยเด็กมากต่อมาก ซึ่งผมก็เพิ่งมารู้จากหนังสือเล่มนี้

Theories of Manga ของกฤดิกร วงศ์สว่างพานิช โดยสำนักพิมพ์ SALMON เป็นหนังสือที่ว่าด้วยการอ่านมังงะแบบซีเรียสจริงจังตามสไตล์นักวิชาการ แต่มันก็สนุกครับ บทต้นๆ พูดถึงประวัติศาสตร์ความเป็นมาของมังงะและพูดถึงวิธีที่ผู้เขียนใช้อ่าน หลังจากนั้นก็เป็นการเล่าถึงมังงะแต่ละเรื่องผ่านแว่นวิชาการมิติต่างๆ ที่ชวนสนใจ

เผลอๆ ส่วนที่เป็นมิติวิชาการจะน่าสนุกกว่าตัวมังงะด้วยซ้ำ

ไม่ว่าจะเป็นเรื่องความเท่าเทียม ดุลอำนาจในโลก เพศ ความปกติ-ผิดปกติ ความเป็นมนุษย์ ความมั่นคง การเมือง สิ่งเหล่านี้ถูกผู้เขียนตั้งคำถามผ่านมังงะ

ขอเล่าถึงตอนที่ผมชอบเป็นพิเศษแล้วกัน อย่างตอน Nihon Chinbotsu: ที่สุดของมังงะภัยพิบัติกับสภาวะไร้รัฐอันสุดเรียล ผมไม่เคยอ่านมังงะเรื่องนี้ แต่ผมมีความสนใจปรัชญาเป็นการส่วนตัว สิ่งที่ผู้เขียนนำมาเล่าถึงคือแนวคิดของโธมัส ฮอบส์ นักปรัชญานามกระเดื่องชาวอังกฤษในศตวรรษที่ 17 ที่สร้างฐานทางปรัชญาของตนจากความเชื่อที่ว่า ธรรมชาติของมนุษย์นั้นชั่วร้ายและเห็นแก่ตัว เหตุนี้เองจึงต้องมีอำนาจรัฐที่เข้มแข็ง เด็ดขาดเข้ามาควบคุมกำกับ มิเช่นนั้นมนุษย์จะทำทุกอย่างเพื่อเอาตัวรอดไม่ต่างกับสงคราม รัฐคือผู้ที่จะยุติการทำสงครามกันเองระหว่างมนุษย์ ผู้เขียนเห็นว่ามังงะเรื่องนี้สะท้อนสภาวะไร้รัฐได้จริงมาก

แน่นอนว่ามีคนที่คิดตรงข้ามกับฮอบส์นะครับ หมายความว่าธรรมชาติของมนุษย์นั้นดีงาม เข้าใจว่าก็เถียงกันมาแสนนานแล้ว ไม่รู้ว่าในวงการปรัชญาเถียงกันจบหรือยัง หรือว่าเถียงเลยประเด็นนี้ไปแล้ว

อีกตอนคือ Claymore: โลกาภิวัตน์จอมปลอมและรัฐร้ายในคราบองค์กรชายชุดดำ (2) โดยเฉพาะหัวข้อหลังที่พูดถึงการสร้างความชอบธรรมของรัฐในการใช้อำนาจ ซึ่งผู้เขียนอธิบายได้น่าสนใจมากว่า สิ่งที่ทำให้รัฐมีความชอบธรรมในการใช้อำนาจที่สุดก็คือ ‘ศัตรู’ รัฐจึงต้องสร้างศัตรูเสมอ

(ย่อหน้าจากนี้คือทัศนะคติทางการเมืองของผม เผื่อเราคิดไม่ตรงกัน จึงแจ้งไว้ก่อน)

อ่านถึงตรงนี้ ผมก็ย้อนนึกถึงประเทศที่ผมพักพิงอยู่ ไม่ต่างกันเลย รัฐบาลที่สร้างปีศาจให้ประชาชนกลัว กลัวจนกระทั่งยอมให้เกิดการละเมิดสิทธิมนุษยชน ยอมปิดปาก หรือแม้แต่ยอมให้จัดการศัตรูไม่ว่าจะด้วยวิธีการอะไรก็ได้ สิ่งที่รัฐบาลพูดเสมอคือภัยความมั่นคง แต่เมื่อลงรายละเอียดและตั้งคำถาม-ความมั่นคงของใครหรือของอะไร? การบอกว่าคนคนนั้น พรรคนั้น แนวคิดนั้น เป็นภัยความมั่นคงและพยายามหาทางกำจัด มันช่างไม่สมเหตุสมผลเอาเสียเลย

ถ้าประเทศจะล่มสลายเพียงเพราะเหตุเท่านี้ ก็แปลว่ามันไม่ได้มั่นคงมาตั้งแต่แรกอยู่แล้วหรือเปล่า? ประเทศไทยเปราะบางถึงเพียงนั้นเชียวหรือ? เมื่อสร้างศัตรูได้สำเร็จ งบประมาณจำนวนมากที่ควรไปอยู่กับการศึกษา สุขภาพ สวัสดิการ การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน ก็ไปจมอยู่กับงบความมั่นคงที่ตรวจสอบไม่ได้

ผมขอยกถ้อยคำของผู้เขียนมาประกอบ

“จงอย่าได้ไว้ใจในรัฐของท่าน โดยเฉพาะรัฐหรือองค์กรที่ตรวจสอบไม่ได้ วิจารณ์ไม่ได้ เห็นต่างไม่ได้ และรวบอำนาจไว้กับตนแต่เพียงฝ่ายเดียว รัฐที่ไม่ได้ขึ้นสู่อำนาจจากการเลือกของประชาชนโดยตรง (หรือเขียนกติกาเพื่อสืบทอดอำนาจตัวเอง-ผมพูดเอง) ยิ่งไม่มีทางเห็นค่าประชาชน และพร้อมหลอกประชาชนของพวกเขา เพื่อการดำรงอำนาจของตนให้คงอยู่ได้นานวันขึ้นเรื่อยๆ เพราะรัฐแบบนี้ไม่ชมชอบพลวัต และรับไม่ได้กับการเปลี่ยนแปลง

“เมื่อใดก็ตามที่ท่านอยู่ในรัฐแบบนี้ และเมื่อใดก็ตามที่มีการสร้าง ‘ภัย’ ที่มองไม่เห็นขึ้นมาเรื่อยๆ พร้อมกับเน้นย้ำถึงความสำคัญขององค์กรพวกเขาที่จะต้องครองอำนาจและมีความชอบธรรมในการใช้กำลังต่อไป เมื่อใดที่มีการปักป้ายเหยียดหยามทำให้ฝ่ายตรงข้ามกลายเป็นผู้อ่อนด้อยกว่า ไร้ปัญญา หาเหตุผลไม่ได้ เมื่อนั้นขอให้ท่านพึงระวัง และตรวจสอบว่ารัฐผู้คุ้มครองท่านนั้นกำลังคุ้มครองท่านอยู่จริงๆ หรือเพียงคุ้มกะลาหัวตัวเองให้อยู่ในอำนาจต่อไป”

คือคำถามที่เราจำเป็นต้องถามอย่างยิ่งท่ามกลางสถานการณ์ที่ดำรงอยู่

https://www.facebook.com/NokPanejorn/posts/137270824371704?__tn__=K-R-R

https://wandering-bird.blogspot.com/2019/…/blog-post_11.html

#THEORIESOFMANGA #SALMON #กฤดิกร_วงศ์สว่างพานิช #manga #การ์ตูน #รัฐ #ความมั่นคง #WanderingBird #WanderingBook