ฉากต้นเรื่องที่แมนเบธพบกับแม่มดสามตน

                   (ภาพจาก : http://www.shakespeare-online.com/plays/macbeth_1_1.html)

    "ดีคือเลว ทรามคืองาม มวลไอหมอกและอากาศเลวทราม” หรือที่เรารู้จักใน “ Fair is Foul and Foul is Fai Hover through the fog and filthy air” นั้นเป็นประโยคซึ่งถูกกล่าวโดยแม่มดสามคนตั้งแต่เปิดเรื่อง ประโยคนี้สามารถทำนายได้ว่าเหตุการณ์ทั้งหมดที่กำลังจะเกิดขึ้นต่อไปล้วนเป็นเหตุการณ์ที่ยากต่อการอธิบายและตัดสินว่าอะไรดี อะไรชั่ว ใครเป็นคนดี และเป็นคนเลว 

        Fair is Foul and Foul is Fair ที่ต้องการนำมาอภิปรายเป็นอย่างแรก คือความดีคือเลว ทรามคืองามในตัวของแมคเบธ ซี่งเป็น Tragic Hero ของเรื่อง แมคเบธนั้นเนื้อแท้แล้วไม่ได้เป็นคนเลวโดยกำเนิด ดังจะเห็นได้จากการที่รำพึงทั้งก่อนฆ่าราชาดันแคน “มือข้าจับเจ้าไม่ได้หากนัยน์ตายังมองเห็น เกิดจากภาพสมองถูกกดดันด้วยไฟปรารถนา “ ไม่ได้ฆ่าโดยความอยากฆ่า หากแต่ฆ่าด้วยความทะยานอยากในราชบัลลังก์ อันเป็นความยอกย้อนในตัวแมคเบธ และหลังจากฆ่าดันแคนว่า “ข้าต้องการคำอวยพรยิ่งกว่าใคร” ดีคือเลวทรามคืองามของแมคเบธนั้นปรากฏชัดเจนยิ่งขึ้นในฉากที่แมคเบธเห็นปีศาจแบงโคว ความรู้สึกผิดและความกลัวโดนจับได้ทำให้แมคเบธเริ่มสูญเสียสติสัมปชัญญะในการควบคุมตัวเอง ภาพลักษณ์ความยิ่งใหญ่ของแมคเบธจึงถูกทุกคนมองว่าวิกลจริต ประกอบกับคำทำนายทำให้ภาพความดี ความเลวในหัวของแมคเบธนั้นเลือนราง แมคเบธเริ่มฆ่าคนอย่างไม่รู้ผิดชอบชั่วดีเนื่องจากกลัวว่าราชบัลลังก์จะไม่มั่นคง แต่สิ่งที่ทำให้คนดูยังคงเห็นว่าในความเลวของแมคเบธยังมีความดีอยู่ คือ การรำพึงกับหมอว่าความเศร้าของตนที่ต้องฆ่าราชา ฆ่าเพื่อน ฆ่าลูกเมียเพื่อนนั้นรักษาได้หรือไม่ ก็แสดงความย้อนแย้งว่าแมคเบธยังคงมีผิดชอบชั่วดี แต่ก็มาไกลเกินหันหลังกลับเสียแล้วจึงต้องดำเนินแผนการและปกป้องบัลลังก์เลือดของตัวเองต่อไป 

                                                       (ภาพจาก: Haiku deck)

   สังคมที่มีการแก่งแย่งแข่งขัน อำนาจและบริบทของคนรอบข้างทำให้จิตใจของแมคเบธไม่ได้เข้มแข็งเฉกเช่นการเป็นนักรบและพ่ายแพ้ต่อกิเลสในใจ ก็เป็นตัวแสดงให้เห็นอีกว่า Fair is Foul and Foul is Fair ในตัวของแมคเบธที่เต็มไปด้วยความย้อนแย้ง ความแข็งแกร่งของแมคเบธเต็มไปด้วยความอ่อนแอ ความดี ความเลวของแมคเบธแขวนไว้ที่ความไม่มั่นคงของจิตใจตนเองที่พร้อมจะถูกชักนำจากเลดี้แมคเบธและความโลภ ความมั่นใจในตนเองที่มากเกินไปก็เป็นความยอกย้อนย้อนแย้งในภายหลังที่เขาชะล่าใจ และประมาทเพราะเชื่อในคำทำนายที่ว่าเขาจะไร้เทียมทาน และต้องการครอบครองราชย์บัลลังก์ ประกอบกับค่านิยมของตนเองที่รักในศักดิ์ศรีความเป็นชายที่ ไปทำให้แมคเบธพบกับจุดจบ 

หากแต่การถึงจุดจบนั้นก็ยังสะท้อนว่า ดีคือเลว ทรามคืองามของแมคเบธว่า บัลลังก์ที่แมคเบธต้องการไม่ได้มีความมั่นคงอีกทั้งยังคร่าชีวิตตนเองและภรรยาอีกด้วย

     เรายังพบความ “ Fair is Foul and Foul is Fair Hover through the fog and filthy air” ในเรื่องอีกคือ เลดี้แมคเบธ ซึ่งเป็นอีกตัวละครสำคัญที่ส่งผลต่อโศกนาฏกรรมของเรื่อง ภาพที่ผู้คนมองเห็นเลดี้แมคเบธนั้นคือ สตรีผู้มีความอ่อนโยน สวยงาม เลดี้แมคเบธนั้นได้รับการชื่นชมจากดันแคนที่จะเห็นได้จาก “เจ้าบ้านหญิงที่ทรงเกียรติ” และแมคดัฟฟ์ก็เห็นเลดี้แมคเบธเป็นเพียงสตรีที่ไม่มีอำนาจ

         ความยอกย้อนจึงแสดงออกมาให้เห็นชัดเจนว่า ภายใต้หน้ากากของเลดี้แมคเบธที่งดงามและจงรักภักดี จิตใจของเลดี้แมคเบธนั้นต้องการราชบัลลังก์และวางแผนฆ่าผู้คนที่จัดขวางหนทางของแมคเบธสามีของตนเอง ดังจะเห็นได้จากบทสนทนาที่เลดี้แมคเบธนั้นวางตัวสวยงามแต่จิตใจเต็มไปด้วยแผนการอย่าง “จงทำตัวประหนึ่งบุปผาบริสุทธิ์ แต่จงเป็นงูพิษแอบเร้นอยู่ภายใต้” และความฉลาดหลักแหลมและรอบคอบที่ซ่อนอยู่ภายใต้ความเป็นหญิงทำให้ทุกคนมองข้ามความเลือดเย็น โหดร้ายของเลดี้แมคเบธไป 

             ถึงแม้เลดี้แมคเบธนั้นจะเป็นคนโหดร้าย เลือดเย็น ฉลาดหลักแหลมแต่สุดท้ายแล้วก็ยากที่จะตัดสินว่าเนื้อแท้แล้วเลดี้แมคเบธชั่วช้าแต่กำเนิด เพราะนางก็ยังรำพึงว่า “ไม่ได้อะไรดี มีแต่เสีย” จึงแสดงความย้อนแย้งได้เป็นอย่างดีว่า นางเสียใจกับทุกการกระทำลงไปจนไม่มีความสุขในชีวิตและยังชัดเจนยิ่งขึ้นในฉากที่เลดี้แมคเบธละเมอถูมือไปมาราวกับล้างมือ และกล่าวว่า “ ลบไปคราบโสมม บอกให้ลบไป หนึ่ง สอง อ้อ ถึงเวลาลงมือ “ นั่นแสดงให้เห็นว่านางมีส่วนร่วมกับการตายของคนที่จัดขวางหนทางไปสู่บัลลังก์ของแมคเบธ แต่สุดท้ายแล้วในความเลวก็ยังมีความดี ดังจะเห็นได้จาก “ มือนี้จะไม่มีวันสะอาดเลยหรือ” และ “ ยังมีคาวเลือดติดอยู่” เลดี้แมคเบธเสียใจกับการกระทำของตนอย่างสุดซึ้งและไม่มีความสุขแม้กระทั่งตอนอนดังที่แมคเบธกล่าวไว้ว่า “ แมคเบธจะไม่มีวันได้นิทรา” เช่นเดียวกับเลดี้แมคเบธที่ความรู้สึกผิดจะเกาะกุมจิตใจตลอดไป เนื่องจากความเลวของนางนั้นไม่ได้เกิดจากความอยากฆ่าโดยจิตใจฆาตกร แต่เกิดจากความหลงผิดในทรัพย์สิน ราชบัลลังก์และอำนาจ 

             ( ภาพจาก: https://macbethmuskanaulakh.weebly.com/psychoanalysis.html )

                                                      ปีศาจแบงโควกับแมคเบธ

(https://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=3084982&partId=1)

        

        “ Fair is Foul and Foul is Fair Hover through the fog and filthy air” นั้นยังปรากฏในตัวละครอื่นๆ อีกด้วย ไม่ว่าจะเป็นราชาดันแคนหรือแบงโคว ความย้อนแย้งนั้นเกิดขึ้นในหลายๆตัวละคร และหลายเหตุการณ์ อย่างการที่ดันแคนเป็นราชาที่ยิ่งใหญ่ ประชาชนมีความสุข แต่ก็ไม่ได้รับประกันว่าบัลลังก์ของเขาจะมั่นคง แบงโควซึ่งดูเหมือนจะไม่เชื่อในคำทำนายแต่ก็แอบคิดว่าคำทำนายนั้นตรง เหมือนจะเชื่อใจแมคเบธ แต่จริงๆ ก็แอบหวาดกลัวแมคเบธซึ่งมีอำนาจบารมีพอๆ กับตนเอง เช่นเดียวกับแมคเบธที่ที่ระแวงในตัวแบงโควถึงแม้จะเป็นเพื่อนกันมานาน ดังจะเห็นได้จาก “ ความระแวงในตัวแบงโควฝังรากลึก” และมัลคอล์มซึ่งเป็นราชโอรสของดันแคนแต่ก็ไม่ได้บัลลังก์ได้โดยง่าย ถึงจะเป็นคนดีแต่สุดท้ายก็ต้องมาแก่งแย่งราชบัลลังก์ ฆ่าผู้คนที่เกี่ยวข้อง ใช้กำลังทหารซึ่งมีแต่ความสูญเสียเพื่อเอาอำนาจตนเองกลับมา แมคดัฟฟ์ซึ่งทำเพื่อราชบัลลังก์แต่ก็ต้องสูญเสียลูกเมียของตนเอง ดังนั้นทุกการกระทำที่ขับเคลื่อนในเรื่องจึงขับเคลื่อนด้วยความโกรธ โลภ และความแค้นเป็นการทำความดีที่สุดท้ายก็ต้องทำความเลว ฆ่าแมคเบธเพื่อชดใช้ให้กับลูกเมียและถวายราชบัลลังก์ให้กับมัลคอล์ม ซึ่งก็ไม่ต่างจากการที่แมคเบธกับเลดี้แมคเบธฆ่าแบงโคว หรือราชาดันแคนเลย

สุดท้ายแล้วอำนาจ บารมี เงินทองนั้นเป็นสิ่งที่ดีในสิ่งที่เลว เป็นความมั่นคงในความไม่มั่นทุกตัวละครมีความดี ความเลวและยากต่อการตัดสินการกระทำนั้นๆ แต่อย่างไรก็ตามสิ่งที่เห็นได้ชัดก็คือ ไม่มีใครหนีพ้นจากการกระทำของตนเองไม่ว่าจะเป็นนักรบที่เก่งกาจหรือราชา