หนังสือ : นิติรัฐอภิสิทธิ์และราชนิติธรรม
โดย : ธงชัย วินิจจะกูล
จำนวน : 250 หน้า
ราคา : ปาฐกถาพิเศษ ป๋วย อึ๊งภากรณ์ ครั้งที่ 17

"นิติรัฐอภิสิทธิ์และราชนิติธรรม" เป็นหนังสือที่ถูกทำขึ้นในวาระการจัดงานปาฐกถาพิเศษ ป๋วย อึ๊งภากร ของคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เพื่อระลึกถึง "อาจารย์ป๋วย" ชายผู้ที่ถูกขนานนามว่า "คนตรงในประเทศคด" และการจัดกิจกรรมในครั้งก่อน ๆ ที่ผ่านมานั้น ก็จะมีการนำเสนอประเด็นที่มีความสำคัญต่อสังคมการเมืองของไทยในมิติที่มีคสามหลายหลายเป็นอย่างยิ่ง และในครั้งนี้เองหัวข้อเรื่องอย่าง "นิติรัฐอภิสิทธิ์และราชนิติธรรม" เป็นสิ่งที่ถูกหยิบยกขึ้นมาพูดถึงบนเวทีในครั้งนี้ ในช่วงเวลาที่ประเทศไทยยังคงดำเนินไปบนเส้นทางของ "นิติรัฐอภิสิทธิ์และราชนิติธรรม" ที่หลายคนอาจจะไม่เคยคิดเลยว่าเราอยู่บนถนนสายนี้มาแสนนานเท่าไหร่แล้ว

"นิติรัฐอภิสิทธิ์และราชนิติธรรม" เป็นข้อเสนอของอาจารย์ธงชัย วินิจจกูล ที่ว่าด้วยเรื่องของการกลับไปทำการศึกษาและทำความเข้าใจประวัติศาสตร์ของการถือกำเนิดขึ้นของ "ระบบกฎหมาย" ของไทยนับตั้งแต่ช่วงก่อนการปฏิรูประบบกฎหมายให้มีคสามเป็นสากล กระทั่งจนปัจจุบัน ข้อคำถามสำคัญของงานชิ้นนี้คือการศึกษาถึง "ประวัติภูมิปัญญาของ Rule by Law แบบไทย" ว่าแท้จริงแล้วสิ่งที่เราเรียนกันว่า "นิติรัฐ" และ "นิติธรรม" ในประเทศไทยนั้นมีกำเนิดมาเมื่อไหร่ และการก่อกำเนิดของแนวคิดดังกล่าวมันวางตัวอยู่บนฐานของการเป็น "นิติรัฐ" และ "นิติธรรม" ในแบบที่สากลเขาเข้าใจกันจริง ๆ รึเปล่า

งานชิ้นนี้กลับไปตั้งคำถามถึงที่มาไปของระบบกฎหมายของไทยในฐานะของกระดุมเม็ดแรกที่ถูกกลัดลงไปในสาบเสื้อ หากกระดุมเม็ดแรกถูกกลับผิดที่ก็ไม่มีทางที่กระดุมเม็ดต่อ ๆ ไปจะอยู่ถูกตำแหน่งของมันอย่างแน่นอน ข้อเสนอสำคัญของงานชิ้นนี้ปรากฎอยู่ในชื่อหนังสือที่ว่า "นิติรัฐอภิสิทธิ์และราชนิติธรรม" สองสิ่งนี้นับเป็นระบบกฎหมายของไทยนับตั้งแต่ครั้งที่ยังเป็นกรุงสยาม หลายครั้งเราลืมตั้งคำถามง่ายที่สุดว่าสิ่งพื้นฐานที่เราเชื่อถือและรับรู้นั้นมันถูกต้องแบบที่มันเป็นอยู่ในทุกวันนี้ได้อย่างไร และแบบที่มันเป็นอยู่มันถูกต้องจริง ๆ แล้วหรือ งานชิ้นนี้จะพาเราย้อนกลับไปตั้งคำถามและหาคำตอบที่พื้นฐาน ณ จุดกำเนิดของระบบกฎหมายสมัยใหม่ของรัฐไทย

ทุกวันนี้จึงไม่น่าแปลกใจที่เราจะเห็น "เนติบริกร" ออกมาให้ความเห็นโดยทำตัวเป็นพวก "เจ้าถ้อยหมอความ" ทำการยกเมฆและแปลงสารกันอยู่บ่อยครั้ง เราคงจะไม่ได้เห็นการให้เหตุผลของ ป.ป.ช. ในเรื่องของการสร้างคำนิยามอะไรแปลก ๆ อาทิ "ยืมใช้คงรูป" และเราคงจะไม่ได้เห็นว่าองค์กรที่ถูกตั้งขึ้นมาตรวจสอบกลับกลายเป็นแขนข้าให้กับผู้มีอำนาจบางกลุ่มเสียเอง หากเราละเลยและไม่รับรู้ว่าระบบกฎหมายของไทยมันวางตัวอยู่บนหลักการของ "นิติรัฐอภิสิทธิ์และราชนิติธรรม" ที่กฎหมายและระบบกฎหมายคอยทำหน้าที่ในการรับใช้คนบางกลุ่มแต่เพียงเท่านั้น เมื่อเราเข้าใจเช่นนี้แล้วเราจะเข้าใจว่าเพราะอะไรปรากฎการณ์หลายอย่างที่ดูผิดแปลกในการเมืองไทยจึงปรากฎขึ้นให้เราเห็นอยู่จนเป็นปกติ 

แต่เมื่อเรารู้ถึงปัญหาและที่มาของปัญหาแล้ว ก็ใช่ว่าเราจะแก้ไขหรือเปลี่ยนแปลงอะไรไม่ได้เสียเมื่อไหร่ ในรอบหลายปีมานี้เราเริ่มเห็นแล้วว่า "ความหวังยังคงมีอยู่" เพียงแค่เราพร้อมที่จะลงมือเพื่อทำให้ได้มันมา เหมือนกับข้อความที่อยู่บนปกหลังของหนังสือเล่มนี้ว่า

เรียน คุณธงชัย

ประชาธิปไตย เสรีภาพ ของประชาชน ความสันติสุขและผาสุขของประชาชน เป็นสิ่งที่ผมปรารถนา

รักและคิดถึง
ป๋วย