เพราะว่าสำหรับวิชาประวัติศาาสตร์ที่มีเนื้อหาความรู้มากมายแล้ว เราต่างก็เป็นเพียงนักเรียน

ที่ไม่มีวันสิ้นสุด 

สำหรับการเรียนทางประวัติศาสตร์ของฉันในระดับปริญญาโท ซึ่งไม่รู้ว่าจะเอาไปทำมาหากินได้

นอกจากจะได้ทำวิทยานิพนธ์เล่มหนึ่งเพื่อเป็นเงื่อนไขการจบการศึกษา ถ้าหากวิทยานิพนธ์ที่ทำ

มีความน่าสนใจก็จะมีคนอ่านและได้รับการเผยแพร่พิมพ์เป็นหนังสือเล่มต่อไป นี่คงอาจเป็นเพียง

เป้าหมายสูงสุดแล้วที่คนเรียนประวัติศาสตร์ในระดับปริญญาโทจะบรรลุถึง ต่อจากนั้นก็แล้วแต่

เรี่ยวแรงความสนใจของตนที่จะบันดาลงานเขียนทางประวัติศาสตร์ออกมาต่อไป

แม้ว่าการเรียนประวัติศาสตร์ในระดับสูงกว่าปริญญาตรี จะเน้นไปที่การทำงานทางประวัติศาสตร์

อย่างที่เขาเรียกกันว่าการวิจัยทางประวัติศาสตร์ ซึ่งมีความแตกต่างจากการเรียนในระดับ

ปริญญาตรีที่มีลักษณะการปูพื้นฐานทางความรู้วิชาประวัติศาสตร์ ไม่ว่าจะเป็นวิชาการอ่านเอกสาร

วิชาประวัติศาสตร์ไทย ประวัติศาสตร์ยุโรป ประวัติศาสตร์อินเดีย ประวัติศาสตร์จีน ประวัติศาสตร์

ท้องถิ่น ประวัติศาสตร์สังคมไทย ประวัติศาสตร์ความคิด ฯลฯ 

ในส่วนวิชาปริญญาโทแล้ว เราจะคุ้นกับชื่อวิชาที่ขึ้นต้นด้วยสัมมนาทั้งหลาย ไม่ว่า สัมมนาประวัติศาสตร์นิพนธ์ สัมมนาประวัติศาสตร์ไทย สัมมนาประวัติศาสตร์เศรษฐกิจ ฯลฯ 

ความแตกต่างกันที่เห็นได้ชัดของการเรียนประวัติศาสตร์ในระดับที่สูงขึ้นคือ

การมองเห็นปัญหาทางประวัติศาสตร์ กล่าวคือ เป็นปัญหาในการอธิบายในประเด็นใดประเด็นหนึ่ง

ที่เรายังคิดว่าสมควรที่จะต้องหาวิธีการในการอธิบายใหม่ เพื่อแก้ไขความเข้าใจชุดนั้น 

โดยปัญหาทางประวัติศาสตร์เป็นเรื่องที่เกิดขึ้นเสนอไม่จบไม่สิ้น มิเช่นนั้นแล้ว

เราจะไม่อาจตั้งคำถามทางประวัติศาสตร์ขึ้นมาได้ วิธีการนี้จริงๆก็สามารถเอาไป

ประยุกต์ใช้สอนในโรงเรียนชั้นประถมและมัธยมได้ แต่กลับเป็นว่าการยึดถือแต่ชุดความรู้เดียว

จากตำราเรียนนั่นแหละเป็นการบั่นทอนการเรียนประวัติศาสตร์อย่างมาก เพราะว่า

ในทางประวัติศาสตร์แล้ว ความรู้ทั้งหมดสามารถถูกตั้งคำถามได้เสมอ 

ในทางประวัติศาสตร์ไทยแล้ว เรื่องราวที่ยึดถือกันจนเป็นความเชื่อต่างหากที่ควรจะถูก

ตั้งคำถาม มิใช่ว่าจะเป็นการลบหลู่ดูหมิ่น แต่เป็นการแสวงหาข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์

เพื่อคืนความเป็นมนุษย์ที่ครั้งหนึ่งเคยโลดแล่นอยู่ในช่วงเวลานั้นๆ ให้เป็นสิ่งที่สามารถ

กล่าวถึงได้ในหลายแง่มุม ่ตรงนี้จึงนับว่าเป็นความรุ่มรวยทางการศึกษาประวัติศาสตร์

หากปราศจากสิ่งนี้แล้ว วิชาประวัติศาสตร์ก็จะแห้งแล้งเหลือเกินอย่างในตำราเรียน

ประวัติศาสตร์ในโรงเรียน 

ตอนต่อไป เราอยากจะเล่าถึงการผจญภัยบนเส้นทางการเรียนประวัติศาสตร์ถึงหัวข้อที่

อยากจะทำ การเขียนนี้ก็เป็นเสมือนกับการพูดคุยกับตัวเอง และอยากจะสร้างบทสนทนา

กับคนอื่นๆด้วย เพื่อว่าการเดินทางของเราจะได้ไม่โดดเดี่ยวเกินไป