หากยังสงสัยหัวข้อนี้ว่ามันเป็นอย่างนั้นจริง ๆ หรือเปล่า ให้ลองสังเกตว่าทุกครั้งที่เรากินข้าวอิ่ม แล้วทำไมเราถึงไม่อิ่มไปตลอดล่ะ ทำไมทุกครั้งที่มีความรักแต่ละครั้ง ความรู้สึกที่มีให้ต่ออีกฝ่ายนั้นไม่เท่ากันเลย บางคนก็มากขึ้นบ้าง บางคนก็น้อยลงบ้าง ซิ่งเหล่านี้แหละเรียกว่าการเกิดขึ้น และการแปรเปลี่ยนก็ย่อมมาทีหลัง หลายครั้งที่มักจะคิดกันไปว่าต้องหารักแท้ รักแท้อยู่ที่ไหน รักตลอดไปมีจริงหรือเปล่า หรืออะไรทำนองนี้ก็ตามแต่ ล้วนแต่เป็นสิ่งที่ต้องแสวงหาคำตอบกันต่อไปเรื่อย ๆ ว่าความรักนั้นมีจริง ๆ ใช่ไหม ค่าตั้งต้นเดิมของความคิดนั้นย่อมบอกให้หาความสุข และคิดว่าสุขตลอดไปนั้นจะเป็นสิ่งที่ดี.

ในอีกมุมมองนึง ถ้าการตามหาคำว่าตลอดไปไม่มีจริง แล้วเราจะใช้ชีวิตอย่างไรให้เกิดประสิทธิภาพมากที่สุด มันเป็นคำถามที่มีผลต่ออนาคตในระยะยาวจริง ๆ ก็ในเมื่อคำตอบได้ชี้ชัดแล้วว่าไม่มีคำว่าตลอดไปในโลกใบนี้ มีเพียงแต่สิ่งใดมีการเกิดขึ้น สิ่งนั้นย่อมมีการดับไปเป็นธรรมดา โลกมาบอกกับเราแบบนี้เสมอมา มีใจแต่ที่ไม่ยอมรับตามความเป็นจริงก็ไล่ตามหาความตลอดกาล ไล่ตามหาสิ่งที่มันไม่มีก็อาจจะเป็นเพราะ ไม่ได้มีการสดับรับฟังความจริงก็เป็นได้ กระบวนการเรียนรู้จึงจำเป็นต่อทุกบริบท ทุกชนชั้น และทุกสังคม.

สิ่งใดไม่มีการเกิดขึ้น สิ่งนั้นย่อมไม่มีการดับไปเป็นธรรมดา

เหตุต้องตรงกับผลเสมอ ไม่มีทางที่เหตุอีกอย่างแล้วผลจะออกมาอีกอย่าง เหมือนเกวียนที่เดินตามรอยเท้าโคฉะนั้น การหลีกเว้นจากกฎของธรรมชาติไปจึงเป็นสิ่งที่เปล่าประโยชน์ แถมไม่ก่อเกิดสาระใด ๆ ทั้งสิ้น แล้วถ้าสิ่งใดไม่มีการเกิดขึ้น สิ่งนั้นย่อมไม่มีการดับไปเป็นธรรมดา เราจะพิสูจน์ได้อย่างไรว่าคำนี้เป็นความจริง ซึ่งการพิสูจน์นี้จะต้องมีแค่หนทางเดียว คือสังเกตสิ่งต่าง ๆ ในโลกใบนี้ อย่างเช่น ถ้าเราไม่เกิดความอยากได้ของชิ้นนั้น ความรู้สึกที่มีต่อของชิ้นนั้นจะไม่ถูกเกิดขึ้นมา และเราก็ไม่จำเป็นต้องเกิดความรู้สึกอยาก หรือไม่อยากได้ของนั้นด้วย ก็เพราะเหตุให้เกิดความอยากนั้นไม่ถูกทำให้เกิดขึ้นมา แล้วความรู้สึกอยาก ไม่อยาก มันจะเกิดขึ้นมาได้อย่างไร นี่คือคำตอบว่าไม่มีการดับไปเป็นธรรมดา.

หลายคนอาจจะยังสงสัยอยู่ว่า ก็น่าจะเป็นไปได้ที่พอเราไม่เกิดความอยาก มันก็ทำให้สิ่งนั้นไม่มีการเกิดขึ้น ให้ลองเปรียบเทียบต่อไปดูว่า ถ้าเราเกิดความรู้สึกอย่างได้ของชิ้นนั้น แล้วเราก็มีความพยายามที่จะได้ของชิ้นนั้นมา พอเราได้ของชิ้นนั้นแล้วก็จะรู้สึกสุขใจมากขึ้น ก็เพราะเราได้รับของชิ้นนั้น ถัดมาตอนต่อไปอีกหน่อย ความรู้สึกของการอยากได้ของชิ้นนั้น ดับลงไปต่อหน้าต่อตาหลังจากที่เราได้รับของชิ้นนั้นมาเรียบร้อย และเราก็จะอยากได้ของชิ้นใหม่แบบนี้ไปเรื่อย ๆ ไม่จบไม่สิ้น.

การเกิดมาเป็นมนุษย์เป็นสิ่งที่หาได้โดยยาก

เกิดมาเป็นมนุษย์แล้วก็ย่อมมีการตายเป็นธรรมดาต่อไป เราหลีกเลี่ยงการตายเป็นไปไม่ได้ รวมถึงมีวิจัยหลายชิ้นที่จะอธิบายเหตุผลในการมีชีวิตอยู่ของมนุษย์ ไม่ว่าจะเป็นการยืดอายุขัยของมนุษย์ให้ยืนยาวมากที่สุด หรืออาจจะทำให้มนุษย์ไม่เป็นโรคภัยไข้เจ็บ ฯลฯ สิ่งเหล่านี้ล้วนแต่เป็นการเดินทางที่ไม่ก่อเกิดประโยชน์ที่แท้จริงได้ ก็ในเมื่อคุณค่าของมนุษย์ไม่ได้อยู่ที่ระยะเวลาในการดำรงชีวิตอยู่ แต่กลับกลายเป็นขึ้นอยู่กับประสิทธิภาพของการกระทำเสียมากกว่า แล้วทำไมทุกคนจึงให้ค่าความสำคัญของระยะเวลามากกว่าคุณภาพของชีวิตกันล่ะ.

ตอนที่ได้ยินครั้งแรกว่า การเกิดมาเป็นมนุษย์เป็นสิ่งที่หาได้โดยยากนั้น ก็มีความรู้สึกว่ามันไม่น่าจะจริงนะก็ในเมื่อเราก็เกิดมาเป็นมนุษย์แล้วหนิ ไม่เห็นเราต้องทำอะไรเลยก็เกิดมาได้ แต่ทว่า ปัญญาเกิดขึ้นหลังจากที่ลองสังเกตสัตว์ร่วมโลกชนิดอื่น ๆ ที่มีมากมายกว่ามนุษย์เยอะ เช่น มด แมลง และสัตว์ในท้องทะเลที่วางไข่พร้อมกันที มากกว่าจำนวนการคลอดของมนุษย์หลายเท่าพันธุ์เท่านัก นี่ก็จึงเป็นคำตอบได้อย่างชัดเจนว่าการเกิดเป็นมนุษย์นั้นยากจริง ๆ เพราะว่ามนุษย์ที่ได้ชื่อว่าแม่สามารถตั้งครรภ์ได้ทีละครั้ง บางครั้งได้ลูกแฝด 3 แฝด 4 แฝด 5 หรือมากกว่านั้น กระนั้น ก็ยังน้อยกว่าสัตว์อื่น.

สานต่อภารกิจที่ทำค้างไว้ต่อไป

หากว่ายังมีการเกิดขึ้น ก็เป็นนัยว่ายังไม่หมดกิเลส หรือยังมีภารกิจที่ยังต้องมาสะสางกันต่อไป ทว่า ความเชื่อนี้จะต้องมีหลักความเชื่อเรื่องกรรม เรื่องเวียนว่ายตายเกิดเป็นพื้นฐานอันสำคัญ ก็เพราะว่าถ้าไม่เชื่อเรื่องกรรม ก็ย่อมไม่เชื่อว่าทำดีได้ดีทำชั่วได้ชั่ว และถ้าไม่เชื่อเรื่องเวียนว่ายตายเกิดก็จะทำให้ทุกเหตุผลนั้นไม่สนับสนุนการเกิด และการตายโดยปริยาย บ้างก็คิดว่าเกิดมาชาตินี้ชาติเดียวบ้าง บ้างก็คิดว่าตายแล้วสูญบ้างอะไรทำนองนี้ ทำให้ไม่สามารถเข้าถึงสัจธรรมของโลกใบนี้ได้.

ภารกิจของมนุษย์ทุกคนที่พึงกระทำคือ หาหนทางของความสุขที่แท้จริง เรียนรู้ที่จะเข้าใจและยอมรับมัน โดยที่การใช้ชีวิตอย่างคุ้มค่านั้นไม่สามารถที่จะตอบได้เลยในทันทีทันใดนั้น แต่หากจะตอบได้นั้นก็จำเป็นต้องรู้ชัดแล้วว่าชีวิตที่คุ้มค่าจริง ๆ คืออะไร เกิดมาทั้งทีก็ใช้ชีวิตให้คุ้มสิ หรือเกิดมาแล้วจะไปคิดมากทำไม และมันจะส่งไปต่อไปอีกว่าไม่อยากมีการเกิดมาเลย หรือเราทุกข์ทรมานมากเพราะการเกิดมา อะไรก็ตามแต่เหล่านี้ไม่ใช่สิ่งที่ถูกต้องแม้แต่น้อย อารมณ์ที่อยู่เบื้องหลังการเกิดก็คือกิเลสทั้งหมด การสานต่อภารกิจที่ได้ทำค้างไว้ต่อไปย่อมเป็นสิ่งที่เน้นย้ำว่าการเกิดยังไม่จบสิ้นอย่างแน่นอน และสักวันภารกิจย่อมเสร็จสิ้นไป.