หนังสือ : ภารตะ-สยาม? ผี พราหมณ์ พุทธ?
โดย : คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง
จำนวน : 267 หน้า
ราคา : 220 บาท

คงคล้ายกับคำที่อาจารย์ท่านหนึ่งของเราเคยบอกเอาไว้ว่า "ศาสนาทุกศาสนา คือ หน่วยหนึ่งในทางสังคม ที่ต้องแสวงหา ต่อสู้ ขับเขี้ยวกัน เพื่อให้ได้มาซึ่งฐานของ (ลูกค้า) ผู้สนับสนุนในศาสนานั้น ๆ เพื่อให้ศาสนานั้นอยู่ได้ และสามารถสถาปนาชุดความเชื่อลงในสังคมหนึ่ง ๆ ได้อย่างมั่นคงสถาพร ซึ่งหากมีสิ่งหนึ่งสิ่งใดมาบันทอนหรือสั่นคลอนความเชื่อ สิ่งนั้นจำเป็นต้องถูกทำลายเพราะเป็นภัยต่อตัวศาสนาหนึ่ง ๆ นั้น"

และการขับเขี้ยวกันของศาสนาไม่ได้มีเพียวแค่ในรูปของการแย่งชิงฐานลูกค้า ผ่านการใช้กำลังระหว่างกันแต่เพียงเท่านั้น กลไกหนึ่งที่กลายมาเป็นเครื่องมือสำคัญของการคงสถาปนาชุดความเชื่อของศาสนา คือ เรื่องของการ "กลืนกลายให้เป็นหนึ่งเดียว" กับทั้งศาสนาที่มีอยู่เดิมในพื้นที่ ซึ่งหลายพื้นที่แต่เดิมมี "ศาสนาผี" เป็นศาสนาประจำถิ่น และหลายครั้งกลไกของศาสนาก็มีการกลืนกันผ่านเรื่องเล่าและเทวะตำนานของอีกศาสนาหนึ่งก็มี อย่างกรณีของ "พระพุทธเจ้า" ที่ถูกทำใช้เชื่อจากชุดความเชื่อกระแสหนึ่งว่าพระพุทธเจ้าเป็นปางหนึ่งของ "นารายณ์อวตาล" เพื่อกลืนให้พุทธศาสนากลายเป็นศาสนาหนึ่งของกลไกทางศาสนาแบบพราหมณ์ฮินดู หรือแม้กระทั่งในชุดความเชื่อของศาสนาอิสลามเอง นักบุญหลาย ๆ คนของคริสศาสนาก็เป็นหนึ่งเดียวกับนักบุญของศาสนาอิสลาม

นอกจากการกลืนกลายข้ามศาสนาหลัก ๆ แล้ว หนังสือ "ภารตะ-สยาม? ผี พราหมณ์ พุทธ?" พยายามจะชี้ชวนให้เราห็นภาพของวัฒนธรรมทางศาสนาบางอย่างที่ "ภารตะ-สยาม? ผี พราหมณ์ พุทธ?" มีหรือใช้ร่วมกัน ทั้งเรื่องของการปรับตัวของแต่ละศาสนาโดยการเอสศาสนาผีที่มีอยู่แต่เดิมเข้ามาปนเพื่อให้ง่ายต่อการจูงใจชาวบ้านที่นับถือศาสนาผีอยู่แต่ครั้งเก่าก่อน รวมถึงการหยิลยืมเอาวัฒนธรรมประเพณีทางศาสนาแต่ละศาสนามาปรับใช้ให้กลายเป็นวัฒนธรรมร่วมของทุกศาสนาในพื้นที่หนึ่ง ๆ ทั้ง พรามหณ์ พุทธและผี ต่างก็ถูกขยัมรวมกันกระทั่งกลายมาเป็นวัฒนธรรมร่วมราก ที่ส่งผลมากระทั่งยุคปัจจุบัน

"ภารตะ-สยาม? ผี พราหมณ์ พุทธ?" ช่วยฉายภาพให้เราเห็นว่ารากฐานของวัฒนธรรมศาสนาในพื้นที่ของอุษาอาคเนย์ เป็นวัฒนธรรมที่มาจากสิ่งที่เรียกว่าวัฒนธรรมร่วม มีการรวมเอาหลายวัฒนธรรมเข้ามาไว้ด้วยกันและเลือกที่จะปรับใช้ให้เกิดความเหมาะสมกับสังคมหนึ่ง ๆ หลายครั้งในหนังสือฉ่ายภาพให้เห็นว่าบางครั้งศาสนาผีก็เป็นฐานให้พุทธกับพรามหณ์ หรือหล่ยครั้งพราหมณ์ พุทธก็เป็นฐานให้กับศาสนาผีได้เช่นกัน ดังนั้นแล้ว ภารตะ-สยาม? ผี พราหมณ์ พุทธ? จึงมีความเป็นศาสนาที่ยากจะแยกออกจากกันอย่างขาดตัวและชัดเจน