ภูเขาหรือทะเล

มีคำถามเชิงจิตวิทยามากมายที่ให้เลือกระหว่างภูเขากับทะเล และเมื่ออ่านคำเฉลย ‘ภูเขา’ มักจะเป็นสัญลักษณ์ของความมั่นคง หนักแน่น และสงบนิ่ง ในขณะที่ ‘ทะเล’ ก็เป็นสัญลักษณ์ของการเคลื่อนไหว บ้างหมายถึงความแปรปรวน เวลาสงบก็เยือกเย็น แต่เวลาบ้าคลั่ง ทะเลก็ไม่ใช่สถานที่ในฝันของใครอีกต่อไป

ส่วนตัวเราเกิดและเติบโตในเมืองอย่างกรุงเทพฯ เมื่อย้อนดูว่าตัวเองเป็นคนแบบไหน ก็พบว่านิสัยหลายอย่าง ได้มาจากการหล่อหลอมของวิถีชีวิตในเมืองนี้ เด็กที่โตมากับการกินข้าวเช้าในรถโรงเรียนบนถนนตอนเจ็ดโมงเช้า กับเด็กที่โตมาท่ามกลางต้นไม้และสายน้ำ ย่อมแตกต่างกัน 

อยู่กับอะไร ก็รักและเป็นไปแบบนั้น...

ธรรมชาติล้วนมีคาแรกเตอร์เฉพาะตัวบางอย่าง เช่น ที่คนไทยเรียก สายน้ำกว้างใหญ่ว่าแม่น้ำ ก็เพราะมันไหลเวียน โอบล้อม และเกื้อกูลชีวิตมากมายที่อยู่ใกล้ เราจึงมักเห็นคนอยู่ใกล้น้ำ รักและเคารพสายน้ำ คนอยู่กับป่าก็รักและเคารพผืนป่า เพราะสิ่งมีชีวิตล้วนเกี่ยวพันและเชื่อมโยงอยู่กับธรรมชาติที่แวดล้อม

ไม่แปลกใจเลยที่เราจะอดรู้สึกไม่ได้ว่า คนที่อยู่กับธรรมชาติ ก็มีความเป็นธรรมชาติอยู่ในตัวแบบที่เสแสร้งและแกล้งทำคงไม่ได้

เพราะอยู่กับอะไร ก็รักและเป็นไปแบบนั้น...

ภูเขา ทะเล หรือเมือง

ถ้ามีคำถามเชิงจิตวิทยาให้เลือกระหว่างสามอย่างนี้ เมืองอาจจะเป็นตัวแทนของความเจริญ สะดวกสบาย ในขณะเดียวกันก็รีบเร่ง แห้งแล้ง และเคร่งครัด

ไม่แปลกใจเลยที่เราจะอดรู้สึกไม่ได้ว่าคนเมืองจะมีลักษณะนิสัยใจคอคล้ายอย่างนั้น

และถ้าต้องเลือกขึ้นมาจริงๆ ไม่ว่าจะภูเขาหรือทะเล เราคิดว่าคนเราน่าจะอยากเชื่อมโยงกับอะไรก็ตามที่แม้จะหนักแน่นหรือแปรปรวน แต่ก็ยังเป็นธรรมชาติมากกว่าเมือง

เคยคิดถึงเขามากๆ ไหม–เขาในที่นี้ ผมหมายถึงภูเขา

แล้วเคยคิดถึงทะเลมากๆ หรือเปล่า

ในชีวิตผมที่แม้จะเป็นคนเมือง อยู่ห่างไกลจากธรรมชาติ แต่ผมก็มีทั้งภูเขาและทะเลอยู่ในความทรงจำ คิดถึงมันเสมอยามที่รู้สึกว่าชีวิตตัวเองแห้งแล้งเกินไป แต่ก็เป็นเรื่องโชคดีเหลือเกินที่งานนิตยสารที่ผมทำอยู่มักพัดพาให้ผมได้ออกไปเยือนทั้งภูเขาและทะเล

หนึ่งในคำถามที่ผมมักได้รับ เวลาไปเยือนสถานที่ทั้งสองคือ คุณชอบภูเขาหรือทะเล

คำถามที่ดูเหมือนจะตอบได้ไม่ยาก แค่ค้นลึกลงไปในหัวใจก็น่าจะพบคำตอบ แต่แปลก ผมกลับตะกุกตะกัก จะตอบว่าทะเลออกไปเลยก็ไม่ทำ จะตอบว่าภูเขาไปเลยก็ไม่กล้า คล้ายว่าเป็นคนใจโลเล 

แม้ในช่วงวัยเรียนผมจะเคยตอบได้อย่างง่ายดายแทบไม่ต้องคิดว่า ทะเล แต่ในวัยนี้วันนี้ เมื่อได้รู้จักภูเขาบางลูก ผมก็เริ่มพบว่าเป็นเรื่องยากที่จะเลือกเพียงคำตอบเดียว เพราะผมรู้สึกว่าทั้งสองสิ่งนั้นมีแง่งามที่แตกต่างกัน ไม่ว่าจะเป็นในแง่รูปธรรมหรือความรู้สึก

ครั้งหนึ่งผมเคยเชื่อว่าภูเขากับทะเลเหมาะกับมนุษย์คนละแบบ เช่นเดียวกันกับที่มันหล่อหลอมมนุษย์คนละแบบขึ้นมา แน่นอน ชาวเลกับชาวเขาย่อมแตกต่างกัน แต่เมื่อมีเวลานั่งคิดทบทวนอย่างถ้วนถี่ ผมกลับเชื่ออย่างแรงกล้าว่า เราจะรักทั้งภูเขาและทะเล ถ้าเราอยู่ในระยะห่างที่เหมาะสม

ซึ่งคงคล้ายกับความสัมพันธ์นั่นแหละ บางคนเจอระยะห่างที่เหมาะสมอย่างรวดเร็วเพียงแรกพบ ในขณะที่บางคน กว่าจะค้นพบนั้นใช้เวลายาวนาน

กว่าผมจะค้นพบระยะห่างที่เหมาะสมระหว่างตัวเองกับทั้งสองสิ่ง ก็วัยขึ้นต้นด้วยเลขสามแล้ว

ครั้งหนึ่งผมเคยใช้เวลาราวสิบวันเดินทางไปทะเลทางภาคใต้ ไล่จากภูเก็ต มากระบี่ ตรัง พังงา เพื่อพูดคุยกับผู้คนที่ใช้ชีวิตพันผูกอยู่กับทะเล ซึ่งนั่นทำให้ผมได้พบเจอผู้คนที่หลากหลาย ตั้งแต่นักท่องเที่ยว แม่ค้าขายของริมหาด ชาวประมง ชนเผ่าชาวเล ไปจนกระทั่งมหาเศรษฐีเจ้าของเรือยอชต์ เช่นเดียวกับที่ผมเคยเดินทางไปยังเชียงใหม่ เชียงราย และอีกหลายจังหวัด เพื่อพบเจอใครหลายคนที่ผูกพันกับภูเขา ไม่ว่าจะเป็น ชาวเขาชนเผ่าต่างๆ นักอนุรักษ์ นักเขียน อาจารย์ ซึ่งจากการเดินทางทั้งมวล มันกลับมาตอกย้ำความเชื่อนั้นของผม

ทุกวันนี้เมื่อใครถามผมว่า ชอบภูเขาหรือทะเล นอกจากผมจะคิดถึงสถานที่ต่างๆ ที่เคยไป ผมยังคิดถึงผู้คนที่ได้พูดคุยรวมถึงบทสนทนาอันแสนมีค่าระหว่างทางอีกด้วย และนั่นคือที่มาของหนังสือเล่มนี้

ทั้ง 14 ตอนที่จะปรากฏในหน้าถัดไปล้วนเป็นเรื่องราวที่ติดค้างในความทรงจำของผมเมื่อไปเยือนเมืองแห่งภูผาและมหาสมุทร บางตอนก็พูดถึงความยิ่งใหญ่ของภูเขาและทะเลโดยตรง ในขณะที่บางตอนก็พูดคุยกันเรื่องอื่นที่กระทบความรู้สึกโดยมีภูเขาและทะเลเป็นฉาก

ผมยังเชื่อเสมอมาว่ามนุษย์เราไม่ได้ความจำดีขนาดที่จะจดจำทุกอย่างได้ด้วยตัวเอง แต่เราฝากฝังมันไว้ในสิ่งต่างๆ เมื่อผ่านไปพบเจอจึงคิดถึง และขณะย้อนทบทวนเรื่องราวเพื่อเขียนหนังสือเล่มนี้ ผมพบว่าตัวเองฝากความทรงจำเอาไว้กับภูเขาและทะเลมากมายเหลือเกิน

หนังสือแต่ละเล่มทำงานกับหัวใจแตกต่างกัน ผมได้แต่หวังว่าหากใครได้อ่านหนังสือเล่มนี้ มันจะทำให้คุณคิดถึงภูเขาและทะเลในความทรงจำ

และหากเป็นไปได้มากกว่านั้น ผมหวังว่าขณะที่อ่านบางวรรคบางตอน มันจะทำให้คุณคิดถึงเขา–ที่เคยมีความทรงจำร่วมกัน 

ซึ่งเขาในที่นี้ ผมหมายถึงใครสักคน

จิรเดช โอภาสพันธ์วงศ์
ฤดูร้อน 2560
กรุงเทพมหานคร