เมื่อวานไปฟังเสวนา Coffee Talk 01 - Designer, Painter & Writer ของ Practical Studio ที่ The Jam Factory มา หลักใหญ่ใจความสำคัญของการบรรยายเป็นการพูดถึงแนวคิด กระบวนการ และที่มาของงาน Exhibition Rewind to the next ที่กำลังจัดโชว์อยู่ในเวลานี้ ผู้บรรยายทั้งสามท่าน (สันติ ลอรัชวี, ธเนศ อ่าวสินธุ์ศิริ, กิตติพล สรัคคานนท์) พากันถกและขยายประเด็นไปยังมิติที่ต่างคนสนใจ มีหลายประเด็นชวนให้เก็บเกี่ยวนำมาตกผลึกต่อเยอะมาก แต่ที่ติดใจและทำให้ฉุกคิดก่อนเป็นอย่างแรกเลยคือเรื่องเผด็จการทางการออกแบบ

ในช่วงหนึ่งของการเสวนา มีการพูดคุยทำนองว่าการเป็นดีไซเนอร์นั้นไม่ต่างอะไรกับการเป็นเผด็จการ เรากำลังยัดเยียดรสนิยมบางอย่างที่เราเชื่อว่าดีให้แก่ผู้อื่นอยู่ ช่วงหลังๆ ทาง Practical เลยพยายามลดบรรยากาศแบบนี้ลง หา ‘ความเป็นไปได้’ ในการทำให้ผู้ร่วมงาน/ผู้ว่าจ้างได้มีส่วนร่วม แม้แต่งาน exhibition นี้ก็ไม่มีใครมีอำนาจเด็ดขาด ตลอดการทำงานมีการซักถาม วิจารณ์ เปิดโอกาสให้คุยกัน เลยเถิดไปจนถึงแทบแยกไม่ออกว่าใครเป็นผู้ผลิตงานชิ้นไหน ประเด็นที่ว่านี้ลากยาวไปถึงประเด็นยิบย่อยต่างๆ เช่น การล้มระบอบเผด็จการในงานออกแบบทำได้จริงไหม, ประชาธิปไตยใช้ได้ในโลกของการดีไซน์หรือเปล่า, ความเป็นคนอื่นของคนอื่น หรือการคิดถึงสิ่งอื่นก่อนว่า สิ่งสิ่งนั้นจะมาเกี่ยวข้องกับเรายังไงในสังคม

แม้จะไม่ใช่ผู้เกี่ยวข้องกับงานออกแบบโดยตรง แต่ฟังเรื่องราวข้างบนแล้วก็แอบคิดตาม เอาหน้าที่การงานไปเปรียบเทียบ พบว่าหลายครั้ง ก็มีสถานะเป็นเผด็จการและตกอยู่ในอำนาจของเผด็จการเช่นกัน

การใช้อำนาจเบ็ดเสร็จ ฟันธงเด็ดขาด บ่อยครั้งน่าจะทำให้เกิดคำถามและสร้างความขุ่นข้องหมองใจให้แก่ผู้คนจำนวนมาก ในเวลาที่เป็นฝ่ายกระทำ เราคิดว่ามีเหตุผลรองรับ และอีกฝ่ายควรเข้าใจ แต่ในเวลาที่เป็นฝ่ายถูกกระทำ แม้อีกฝ่ายจะมีเหตุผลรองรับ เราเองก็ไม่พร้อมจะเข้าใจ จริงอยู่ว่าการลดบทบาทของการเป็นเผด็จการอาจแก้ได้ง่ายๆ ด้วยการฟังความคิดเห็นของกันและกัน แต่ในบางสถานการณ์ ความเด็ดขาดของคนคนหนึ่ง/คนกลุ่มหนึ่งก็เป็นสิ่งที่ถูกนำมาใช้และต้องมีอยู่ดี จึงไม่แปลกที่ผู้ถูกกระทำจะไม่พอใจ แต่คงแปลกถ้าหากเผด็จการไม่ฟังเสียง ไปปิดหูปิดตา หรือแม้กระทั่งห้ามผู้อื่นไม่ให้ยุ่งกับงานที่เขาควรได้แสดงความคิดเห็น

จริงๆ ประเด็นนี้คงไม่มีข้อสรุป และไม่มีวิธีทางแบบตายตัว เพราะช่วงหนึ่งในวงก็มีการพูดทำนองว่า เวลาทำงานเราคงเลิกเป็นเผด็จการไปเลยไม่ได้ บางสถานการณ์ความเด็ดขาดก็ยังเป็นเรื่องจำเป็น

จะเป็นเผด็จการหรือไม่ เป็นมากน้อยแค่ไหน เป็นตลอดเวลาหรือเปล่า จึงเป็นเรื่องที่ต้องสำรวจตัวเองต่อไป